Zaburzenia nastroju – objawy, rodzaje i jak sobie z nimi radzić
Zdarza się, że masz poczucie, że Twój nastrój wymyka się spod kontroli? Czasem wszystko wydaje się możliwe, a innym razem trudno nawet wstać z łóżka. Tak właśnie mogą wyglądać zaburzenia nastroju – trudności, które dotykają miliony osób, często w ciszy i samotności. W tym tekście wyjaśniamy, czym naprawdę są, jakie dają objawy i jak można zadbać o siebie lub bliską osobę, jeśli uporczywe wahania nastroju stają się częścią codzienności.
Zaburzenia nastroju – jak je rozpoznać? Objawy, na które warto uważać
Objawy zaburzeń nastroju mogą przyjmować wiele form i nie zawsze są oczywiste. To nie tylko smutek czy przygnębienie. Często zaczyna się od drobnych sygnałów, które z czasem utrudniają codzienne funkcjonowanie.
Typowe objawy to m.in.:
- Obniżony nastrój, który utrzymuje się przez większość dnia i nie mija mimo prób poprawy samopoczucia.
- Poczucie pustki lub zobojętnienia – brak radości z rzeczy, które wcześniej dawały satysfakcję.
- Silne wahania nastroju – nagłe przejścia od euforii do głębokiego smutku.
- Problemy ze snem – trudności z zasypianiem, częste budzenie się w nocy lub nadmierna senność.
- Trudności z koncentracją i pamięcią – rozproszone myśli, brak energii do podejmowania decyzji.
- Zaburzenia apetytu – spadek lub wzrost masy ciała bez wyraźnej przyczyny.
- Rozdrażnienie, impulsywność – niekiedy zamiast smutku pojawia się złość lub drażliwość.
- Myśli rezygnacyjne lub myśli o śmierci – w cięższych przypadkach mogą się pojawić myśli samobójcze.
Warto pamiętać, że zaburzenia nastroju mogą wpływać nie tylko na psychikę, ale także na ciało. U niektórych osób dominują dolegliwości somatyczne – bóle głowy, napięcie mięśni, zmęczenie. Zdarza się, że trudności te są mylone z innymi chorobami, dlatego tak ważna jest rozmowa z profesjonalistą.
Jeśli odczuwasz kilka z tych objawów przez co najmniej dwa tygodnie, warto skonsultować się z psychoterapeutą lub psychiatrą. Wczesna diagnoza zwiększa szanse na skuteczne wsparcie i powrót do równowagi.
Masz wątpliwości? Chcesz o coś zapytać lub zapisać się na wizytę albo skorzystać z bezpłatnej konsultacji w celu doboru specjalisty? Skorzystaj z przycisków obok lub dzwoń 502 973 526 ! Chętnie pomożemy.
Zaburzenia nastroju – rodzaje, których warto być świadomym
Zaburzenia nastroju nie są jednorodne. Mogą przyjmować różne formy, od łagodnych, choć uporczywych trudności po stany wymagające natychmiastowej pomocy. Każdy rodzaj ma swoje specyficzne objawy i przebieg, ale wszystkie łączy wpływ na codzienne życie i relacje.
Różne klasyfikacje medyczne (ICD-11, DSM-5) stosują nieco odmienne nazewnictwo, ale w tym artykule opisujemy te rodzaje, które występują najczęściej i mają największe znaczenie w diagnozie i terapii.
Depresja – najpowszechniejsze afektywne zaburzenie nastroju
Depresja jest czymś więcej niż tylko gorszym okresem, dniami ze słabszą formą. To stan choroby, który wpływa na ciało, myśli i zachowanie. Według WHO doświadcza jej ponad 280 milionów osób na świecie, w Polsce nawet 1,5 miliona.
Osoba z depresją może odczuwać:
- głębokie poczucie pustki i beznadziei,
- brak energii nawet do prostych zadań,
- utratę przyjemności z hobby, ulubionych zajęć,
- trudności w zasypianiu lub nadmierną senność,
- poczucie winy i bezwartościowości,
- myśli rezygnacyjne lub samobójcze.
Depresja może dotknąć każdą osobę, niezależnie od wieku. Dobra wiadomość jest taka, że jest to jednocześnie jedno z najlepiej przebadanych i skutecznie leczonych zaburzeń psychicznych – psychoterapia i farmakoterapia realnie pomagają wracać do równowagi.
Dystymia – uporczywe zaburzenie nastroju, które trudno zauważyć
Szacuje się, że 1–2% osób doświadcza dystymii. To przewlekła forma obniżonego nastroju, często nazywana przewlekłą depresją. W odróżnieniu od tzw. dużej depresji objawy dystymii są łagodniejsze, ale utrzymują się przez długi czas – co najmniej dwa lata u osób dorosłych i jeden rok u nastolatków.
Osoba z dystymią zazwyczaj nie doświadcza głębokich epizodów depresji z silnymi objawami, ale ma stałe poczucie przygnębienia, zmęczenia i braku motywacji. Często towarzyszy temu niska samoocena i przekonanie, że „zawsze tak było”. W praktyce wiele osób z dystymią może w pewnym momencie przeżyć także pełnoobjawowy epizod dużej depresji.
Typowe dla tego stanu jest myślenie: „jest źle, ale nie aż tak źle, żeby coś z tym zrobić”. Z tego powodu dystymia bywa bagatelizowana przez otoczenie, a nawet przez samą osobę, która traktuje taki stan jako część swojej osobowości. Warto wiedzieć, że uporczywe zaburzenia nastroju nie muszą trwać całe życie – psychoterapia, dobrze dobrane leki i wsparcie bliskich mogą znacząco poprawić jakość życia.
Zaburzenie dwubiegunowe – kiedy wahania nastroju stają się chorobą
Zaburzenie dwubiegunowe (ChAD) dotyczy około 2–3% populacji, choć rzeczywisty odsetek może być wyższy, bo wiele przypadków długo pozostaje niezdiagnozowanych. To stan, kiedy doświadcza się skrajnych epizodów – depresji i manii lub hipomanii.
Szacuje się, że osoby z ChAD spędzają średnio trzy razy więcej czasu w fazie depresji niż w fazie manii, ale to właśnie mania często przysparza najwięcej kłopotów. W jej trakcie może pojawić się:
- brak potrzeby snu połączony z ogromną energią,
- gonitwa myśli i szybkie mówienie,
- poczucie wszechmocy, nadmierna pewność siebie,
- brak krytycyzmu wobec własnych działań.
Typowe dla tej fazy są również ryzykowne decyzje, impulsywne wydatki czy nagłe zmiany planów.
Hipomania to łagodniejsza wersja manii. Objawy są podobne, ale mniej nasilone i zwykle nie prowadzą do poważnych konsekwencji w pracy czy relacjach – dlatego wiele osób traktuje hipomanię jako „dobry okres” w życiu. Problem pojawia się, gdy epizody hipomanii przechodzą w manię lub depresję, co powoduje trudności w codziennym funkcjonowaniu.
Faza depresji u osób z ChAD może być z kolei głęboka, bardzo przytłaczająca i wyniszczająca.
Blisko spokrewnionym z ChAD zaburzeniem jest cyklotymia. To przewlekła forma wahań nastroju – epizody hipomanii i łagodnego obniżenia nastroju przeplatają się przez co najmniej dwa lata. Objawy cyklotymii często nie są na tyle silne, by spełnić kryteria pełnego ChAD, ale mogą znacząco utrudniać życie, jeśli pozostają niezauważone.
Bez leczenia te stany mogą się powtarzać i pogłębiać, dlatego bardzo ważna jest trafiona diagnoza i leczenie stabilizujące nastrój – łączące farmakoterapię i psychoterapię.
Zaburzenie dysregulacji nastroju z napadami złości u dzieci i nastolatków
Zaburzenie dysregulacji nastroju z napadami złości (ang. Disruptive Mood Dysregulation Disorder, DMDD) to diagnoza, która pojawiła się w klasyfikacji DSM-5 i dotyczy głównie dzieci w wieku szkolnym oraz nastolatków. Szacuje się, że może dotyczyć 2–5% dzieci.
DMDD objawia się:
- przewlekłą, niemal codzienną drażliwością,
- częstymi, gwałtownymi wybuchami złości nieadekwatnymi do sytuacji,
- trudnością w regulowaniu emocji, co wpływa na funkcjonowanie w szkole, w domu i w grupie rówieśniczej.
Ważne, by DMDD odróżniać od ADHD czy zaburzenia dwubiegunowego. Dzieci z DMDD nie przeżywają epizodów manii – ich głównym problemem jest przewlekła drażliwość i impulsywność.
Leczenie zwykle łączy psychoterapię (np. terapię poznawczo-behawioralną, wsparcie rodziny) z psychoedukacją. W niektórych przypadkach potrzebna jest farmakoterapia. Szybkie rozpoznanie i wsparcie pozwala dziecku lepiej radzić sobie z trudnymi emocjami i zmniejsza ryzyko poważniejszych zaburzeń w dorosłości.
Jak sobie radzić z zaburzeniami nastroju – skuteczne metody oparte na dowodach
Istnieje wiele skutecznych metod leczenia zaburzeń nastroju. Każdy przypadek wymaga jednak indywidualnego podejścia – nie zawsze jedna strategia wystarczy.
Psychoterapia, czyli nauka rozumienia siebie
Psychoterapia to podstawowa forma pomocy w zaburzeniach nastroju. WHO i Polskie Towarzystwo Psychiatryczne rekomendują ją jako pierwszą linię wsparcia w leczeniu łagodnych i umiarkowanych epizodów depresji oraz dystymii.
Najlepiej przebadane podejścia:
- terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – uczy, jak rozpoznawać i zmieniać myśli, które pogłębiają obniżony nastrój. Badania pokazują, że CBT jest skuteczna w leczeniu depresji nawet u ok. 60–70% osób.
- terapia interpersonalna (IPT) – pomaga zrozumieć, jak relacje wpływają na nastrój. Zalecana szczególnie przy epizodach depresji związanych z kryzysami w rodzinie czy pracy.
- terapia schematów – jest szczególnie pomocna przy dystymii i uporczywych wzorcach obniżonego nastroju.
- terapia psychoedukacyjna i grupowa – w ChAD skutecznie zmniejsza ryzyko nawrotów.
Przeczytaj też nasz artykuł: Jaki nurt terapii wybrać? Przewodnik po rodzajach terapii
Farmakoterapia – kiedy są potrzebne leki?
Leki są standardem w umiarkowanych i ciężkich zaburzeniach nastroju oraz w ChAD. Ich dobór zawsze należy do psychiatry.
Najczęściej stosowane grupy leków to:
- leki przeciwdepresyjne (SSRI, SNRI, TLPD) – np. sertralina, escitalopram. WHO podaje, że poprawę odczuwa ok. 50–60% osób, które przyjmują leki regularnie;
- stabilizatory nastroju (np. sole litu, lamotrygina) – szczególnie ważne w ChAD. Według badań lit zmniejsza ryzyko samobójstw o ok. 60%;
- leki przeciwpsychotyczne – w manii lub epizodach mieszanych (np. olanzapina, kwetiapina).
Styl życia jako codzienne wsparcie leczenia
Zmiana nawyków może znacząco wspierać psychoterapię i farmakoterapię. Badania pokazują, że styl życia realnie wpływa na nastrój.
Co warto wprowadzić:
- regularny sen – ustabilizowany rytm snu zmniejsza ryzyko nawrotu ChAD;
- aktywność fizyczna – WHO rekomenduje minimum 150 minut tygodniowo. Ruch zwiększa poziom serotoniny i dopaminy ;
- zdrowa dieta – istnieją badania sugerujące, że dieta śródziemnomorska obniża ryzyko depresji nawet o 30%;
- pozytywne relacje – naukowcy wielokrotnie udowadniali, że wsparcie społeczne działa jak „bufor” chroniący przed nawrotami.
Pomóc może też mindfulness i medytacja (redukują objawy nawracającej depresji), a także terapia światłem w przypadku sezonowych zaburzeń nastroju.
Najważniejsze? Nie zostawaj z tym sam
Zaburzenia nastroju rzadko mijają same. Im szybciej zdecydujesz się na pomoc, tym większa szansa na trwałą poprawę. Jeśli nie wiesz, od czego zacząć – skonsultuj się z psychoterapeutą, psychiatrą lub zaufaj swojemu lekarzowi pierwszego kontaktu.
Umów się na wizytę!
Bielany 505 936 530,
Śródmieście 786 663 115
Lub wypełnij formularz i skorzystaj z darmowej konsultacji. Szczegóły opisano na stronie Bezpłatna konsultacja.