Style przywiązania – jak wpływają na relacje w dorosłym życiu?
Bliskie relacje mają ogromny wpływ na jakość życia – kształtują poczucie bezpieczeństwa, wpływają na samoocenę, pomagają regulować emocje. Jednocześnie bywają źródłem trudności, frustracji i napięć. Dlaczego w niektórych relacjach pojawia się potrzeba nadmiernej kontroli, a w innych – ucieczka od bliskości? Dlaczego czasem trudno zaufać, mimo że druga osoba nie daje powodów do niepokoju? Odpowiedzi na te pytania często kryją się w tzw. stylu przywiązania – wewnętrznym schemacie, który powstaje już w dzieciństwie i wpływa na sposób budowania więzi w dorosłości.
Style przywiązania nie są etykietą ani wyrokiem. To raczej mapa, która pozwala zrozumieć, skąd biorą się pewne zachowania w relacjach – zarówno tych romantycznych, jak i przyjacielskich czy rodzinnych. Zrozumienie własnego stylu przywiązania może pomóc w rozpoznaniu potrzeb, lepszej komunikacji i budowaniu zdrowszych więzi. W tym artykule przyjrzymy się czterem głównym stylom przywiązania, ich wpływowi na relacje oraz możliwościom zmiany utrwalonych wzorców.
Czym jest styl przywiązania?
Styl przywiązania to sposób, w jaki nawiązywana jest emocjonalna więź z innymi osobami. Ten wzorzec kształtuje się już we wczesnym dzieciństwie – w odpowiedzi na to, jak opiekun_ka reagował_a na potrzeby bliskości, poczucie bezpieczeństwa i emocjonalnego wsparcia.
Gdy relacja z opiekunem_ką była przewidywalna i responsywna, u dziecka mogło rozwinąć się przekonanie, że bliskość jest bezpieczna i dostępna. Jeśli jednak doświadczenia były niespójne, chłodne lub przerywane, mogły powstać inne – mniej bezpieczne – sposoby reagowania na relacje.
Podstawy teorii przywiązania zostały opracowane przez Johna Bowlby’ego, a później rozwinięte przez Mary Ainsworth, która wprowadziła klasyfikację stylów przywiązania na podstawie obserwacji dzieci w sytuacji separacji i ponownego kontaktu z opiekunem_ką.
W kolejnych latach badania przeniesiono na grunt relacji dorosłych – między innymi w związkach romantycznych – co pokazało, że styl przywiązania pozostaje aktywny przez całe życie. Choć jego korzenie sięgają dzieciństwa, wpływa na to, jak w dorosłości przeżywana jest bliskość, niezależność, konflikt i zależność emocjonalna.
Masz wątpliwości? Chcesz o coś zapytać lub zapisać się na wizytę albo skorzystać z bezpłatnej konsultacji w celu doboru specjalisty? Skorzystaj z przycisków obok lub dzwoń 502 973 526 ! Chętnie pomożemy.
Cztery główne style przywiązania
Bezpieczny styl przywiązania
Osoby z bezpiecznym stylem przywiązania potrafią łączyć bliskość z autonomią. Czują się swobodnie w relacjach, potrafią wyrażać potrzeby i słuchać drugiej strony. Zazwyczaj mają pozytywny obraz siebie i innych, ufają, że więzi mogą być źródłem wsparcia, a konflikty da się rozwiązać bez utraty relacji. Dzięki temu łatwiej im budować trwałe, satysfakcjonujące związki oparte na wzajemnym szacunku i otwartej komunikacji.
Lękowo-ambiwalentny styl przywiązania
W tym stylu relacje bywają źródłem silnych emocji, ale także niepokoju. Osoby z takim wzorcem często obawiają się odrzucenia i intensywnie poszukują potwierdzenia, że są ważne. Potrafią być bardzo zaangażowane, ale jednocześnie doświadczają lęku, że druga strona oddali się lub przestanie odwzajemniać uczucia. W kontaktach może pojawiać się zazdrość, nadmierna zależność lub trudność z ustaleniem granic.
Unikowy styl przywiązania
Osoby o unikowym stylu przywiązania często stawiają na samowystarczalność. Bliskość emocjonalna może być dla nich trudna lub nawet niepokojąca. Nierzadko unikają zależności i kontaktu z własnymi emocjami, co w relacjach bywa odbierane jako dystans czy chłód. Choć mogą tworzyć związki, to często potrzebują dużej przestrzeni i mają trudność z otwartym wyrażaniem uczuć.
Zdezorganizowany styl przywiązania
Ten styl łączy cechy lękowe i unikowe. Osoby zdezorganizowane doświadczają sprzecznych impulsów – pragną bliskości, ale jednocześnie jej się obawiają. Ich zachowania w relacjach bywają chaotyczne, impulsywne lub trudne do przewidzenia. Styl ten często wiąże się z wcześniejszymi doświadczeniami przemocy, zaniedbania lub traumy. W relacjach może pojawiać się intensywny lęk, trudność z regulacją emocji i poczucie dezorientacji.
Jak style przywiązania wpływają na relacje?
Styl przywiązania kształtuje sposób przeżywania bliskości, reagowania na konflikt i wyrażania emocji. Wpływa na to, jak interpretowane są zachowania innych osób, jak formułowane są oczekiwania i jak budowane jest zaufanie. Nie chodzi tylko o to, z kim tworzy się relacje, ale przede wszystkim – jak wygląda codzienne funkcjonowanie w tych relacjach.
Osoby z bezpiecznym stylem częściej otwarcie komunikują potrzeby, łatwiej znoszą chwilową separację i potrafią wspierać innych bez rezygnowania z własnych granic. Z kolei osoby o stylu lękowo-ambiwalentnym mogą intensywnie reagować na brak uwagi, analizować sygnały świadczące o oddaleniu i odczuwać silną potrzebę bliskości. W relacji bywa to odczytywane jako presja lub nadmierne uzależnienie emocjonalne.
Styl unikowy sprzyja utrzymywaniu dystansu – nie tylko fizycznego, ale także emocjonalnego. W sytuacjach stresowych pojawia się potrzeba wycofania lub unikania rozmów o uczuciach. Może to prowadzić do napięć, zwłaszcza gdy druga strona oczekuje większej otwartości. Styl zdezorganizowany natomiast wiąże się z dużą zmiennością – między przyciąganiem a odpychaniem, między pragnieniem więzi a lękiem przed nią. W rezultacie relacje bywają pełne napięć i nieprzewidywalności.
Warto pamiętać, że style przywiązania oddziałują także w interakcji. Przykładowo, osoba o stylu lękowym może tworzyć związek z osobą unikową – co prowadzi do tzw. „tańca przywiązania”, w którym jedna strona intensywnie dąży do bliskości, a druga konsekwentnie się oddala. Świadomość tych wzorców to pierwszy krok do zmiany – także wtedy, gdy obie osoby chcą budować relację w bardziej bezpieczny sposób.
Czy styl przywiązania można zmienić?
Styl przywiązania nie jest czymś stałym ani niezmiennym. Choć jego fundamenty powstają w dzieciństwie, to w ciągu życia może się rozwijać i modyfikować – szczególnie pod wpływem relacji, doświadczeń życiowych oraz pracy własnej. Zmiana możliwa jest dzięki neuroplastyczności – zdolności mózgu do przekształcania struktur odpowiedzialnych za regulację emocji i relacyjnych schematów.
Jednym z najskuteczniejszych sposobów pracy nad stylem przywiązania jest psychoterapia. W relacji terapeutycznej można doświadczyć bezpiecznej więzi – opartej na przewidywalności, akceptacji i autentycznym kontakcie. To właśnie ta korektywna relacja pozwala stopniowo tworzyć nowe sposoby przeżywania bliskości i reagowania w relacjach. Zmiana nie polega na pozbyciu się danego stylu, ale na zwiększeniu elastyczności i budowaniu bardziej bezpiecznego kontaktu ze sobą i z innymi.
Nie bez znaczenia są również inne relacje – z partnerstwem, przyjaciółmi, mentorami czy grupami wsparcia. Gdy w relacjach pojawia się empatia, wzajemność i otwartość, mogą one działać uzdrawiająco. Proces zmiany bywa stopniowy, czasem też trudny, zwłaszcza gdy wcześniej doświadczano odrzucenia lub przemocy. Dlatego tak ważne jest, by dać sobie czas, uważność i przestrzeń na rozwój.
Zrozumieć siebie, by tworzyć lepsze relacje
Zrozumienie własnego stylu przywiązania może być ważnym krokiem w kierunku budowania bardziej świadomych i satysfakcjonujących relacji. Pomaga nazwać to, co do tej pory mogło wydawać się nieuchwytne – schematy, które powtarzają się mimo najlepszych intencji. Daje też możliwość przyjrzenia się potrzebom, które stoją za konkretnymi zachowaniami: potrzebie bliskości, akceptacji, autonomii czy bezpieczeństwa.
Choć nie każdy ma za sobą doświadczenie bezpiecznej więzi w dzieciństwie, każdy może podjąć decyzję o pracy nad sposobem, w jaki tworzy relacje tu i teraz. Styl przywiązania nie definiuje na stałe. Może być punktem wyjścia do zmiany, a nie jej ograniczeniem. Warto szukać wsparcia – w terapii, w relacjach, w refleksji nad sobą – by dawać sobie prawo do relacji, które karmią, a nie ranią.
Źródła:
- Baum, J. (2024). Lękowo przywiązane. Jak zmienić swój styl przywiązania na bezpieczny, Wydawnictwo Feeria.
- Bowlby, J. (2018). Przywiązanie. Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Chen, A. (2023). Teoria przywiązania w praktyce. Wydawnictwo Laurum.
- Józefik, B., & Iniewicz, G. (red.). (2008). Koncepcja przywiązania. Od teorii do praktyki klinicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Wallin, D. J. (2011). Przywiązanie w psychoterapii. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Umów się na wizytę!
Bielany 505 936 530,
Śródmieście 786 663 115
Lub wypełnij formularz i skorzystaj z darmowej konsultacji. Szczegóły opisano na stronie Bezpłatna konsultacja.